Wiele osób uważa, że koniec wojny na Ukrainie zakończy europejski kryzys energetyczny i inflacyjny, ale w grę wchodzi wiele innych czynników, które mogą sprawić, że kłopoty Europy sięgną daleko poza wojnę.
Pomimo najlepszych starań, rządy krajów europejskich nie były jak dotąd w stanie ograniczyć inflacji w tym roku. Inwazja Rosji na Ukrainę była iskrą, która ostatecznie wyzwoliła kryzys, który utrzymywał się od wybuchu pandemii COVID-19 w 2020 roku.
W czerwcu państwa członkowskie UE opublikowały swój wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI), pokazując, że ceny znacznie wzrosły w stosunku do liczb opublikowanych w czerwcu. Hiszpania odnotowała wzrost wskaźnika CPI o 10,8%, a Belgia niewiele ustępowała jej wzrostem o 10,4%. Austria i Portugalia odnotowały wzrost o 9,3% i 9,1%, a Niemcy i Włochy o 8,5% i 8,4%. Wskaźnik CPI we Francji wzrósł o 6,1% w stosunku do danych z czerwca.
Aby walczyć z rosnącą inflacją, Europejski Bank Centralny (EBC) podniósł swoje trzy kluczowe stopy procentowe o 50 punktów bazowych. Oprocentowanie głównych opcji refinansowania i oprocentowanie kredytu marginalnego zostały podniesione do 0,50% i 0,75%, co oznacza, że EBC podniósł stopy po raz pierwszy od 2011 roku.
Christine Lagarde, prezes EBC, powiedziała, że wyższe stopy procentowe będą wywierać presję na spadek cen i pomogą EBC obniżyć inflację do 2%. Jednak plan Lagarde zadziała tylko „przy braku nowych zakłóceń”, gdy koszty energii ustabilizują się i zmniejszą się wąskie gardła w dostawach.
Jak na razie szybko spadające realne stopy procentowe oznaczają tylko kłopoty dla strefy euro. W obliczu szybko zbliżającej się zimy ceny energii w UE zaczynają znacząco rosnąć, a niektóre kraje aktywnie planują nieregularne przerwy w dostawach prądu przez całą jesień i zimę.
W Niemczech i Francji ceny za megawatogodzinę wzrosły 10-krotnie od zeszłego roku, a inne kraje przygotowują się na podwyżki, które do końca zimy mogą przekroczyć 1000%.
Ekonomiści ostrzegają, że niedobór energii może spowodować zamknięcie fabryk i bankructwo małych firm, które nie są w stanie ponieść kosztów energii elektrycznej.
Year-ahead price of power in Germany from 2012 to 2022
Chociaż wielu wierzy, że koniec wojny na Ukrainie zakończy kryzys energetyczny w Europie, istnieje wiele innych czynników, które mogą przedłużyć kryzys o wiele dłużej niż wojna.
Zależność Europy od rosyjskiego gazu ziemnego spowodowała zamknięcie produkcji energii jądrowej w regionie. Zmniejszenie wykorzystania energii jądrowej najbardziej dotknęło Francję, gdzie 31 z 57 reaktorów jądrowych jest wyłączonych z powodu awaryjnej konserwacji. Od początku roku Francja importowała energię przez rekordowe 102 dni. Dla porównania, w latach 2014-2016 kraj ten nie importował żadnej energii.
Unijne parcie na zieloną energię spowodowało również, że wiele krajów wyłączyło swoje elektrownie węglowe i przeszło na gaz ziemny lub odnawialne źródła energii, takie jak słońce czy wiatr. Najbardziej odczuwalne było to w Niemczech, gdzie wysiłki lokalnego rządu mające na celu zmniejszenie zależności od zanieczyszczających źródeł energii mogą przynieść odwrotny skutek. Ponieważ niewiele innych krajów jest tak uzależnionych od rosyjskiego gazu jak Niemcy, kraj ten musi teraz poradzić sobie z uderzeniem rosnących cen energii i ich wpływem na gospodarkę.
Niemiecki wskaźnik cen producentów (PPI) wzrósł w lipcu o 33% i oczekuje się, że będzie rósł w miarę zbliżania się zimy. Każdy wzrost PPI dotyka producentów i konsumentów – rosnące koszty produkcji czynią lokalnych producentów mniej konkurencyjnymi i niszczą ich marże. Z kolei konsumenci ponoszą rosnące koszty produktu końcowego. Stale rosnące wskaźniki PPI i CPI skłoniły nawet niemieckie związki zawodowe do wezwania do podwyżki płac w całym kraju o 8%, co zdaniem wielu ekonomistów może jeszcze bardziej zaostrzyć inflację.
Niemiecki PPI od 2002 do 2022 (Źródło: The Daily Shot)
W międzyczasie próby walki EBC z inflacją w południowych krajach członkowskich przyniosły jeszcze większe szkody dla euro.
W lipcu EBC ujawnił swój nowy plan ograniczenia kosztów pożyczania we Włoszech, Hiszpanii, Portugalii i Grecji poprzez kupowanie obligacji państwowych tych krajów, jeśli ich rentowność wzrośnie zbyt mocno. Dane opublikowane na początku tego miesiąca ujawniły, że EBC przeznaczył 17,3 mld euro na zakup obligacji południowych członków UE. Dług został zakupiony przy użyciu środków z zapadających długów w istniejących portfelach obligacji. Oficjalne statystyki pokazują, że udziały netto EBC w niemieckich, francuskich i holenderskich obligacjach spadły o 18,9 mld euro w ciągu ostatnich dwóch miesięcy.
Aby ułatwić agresywny skup obligacji, EBC podzielił UE na trzy kategorie – dawców obejmujących Niemcy, Francję i Holandię oraz biorców obejmujących Włochy, Hiszpanię, Portugalię, Grecję i neutralnych.
Bank stwierdził, że fragmentacja finansowa pomiędzy tymi kategoriami zmusiła go do uruchomienia tych zakupów. Kiedy EBC ogłosił ten plan, spread BTP-Bund osiągnął dwuletni szczyt na poziomie 250 punktów bazowych.
Spread BTP-Bund to różnica między rentownością 10-letnich włoskich obligacji rządowych (BTP) i 10-letnich obligacji niemieckich (bund). Skup obligacji zdołał zmniejszyć tę różnicę do 183 punktów bazowych, ale w ciągu miesiąca wzrosła ona z powrotem do 229 punktów, ponieważ niestabilność polityczna we Włoszech postawiła pod znakiem zapytania stabilność gospodarczą kraju.
Znaczenie spreadu BTP-Bund leży w pozycji Niemiec. Niemiecki dług był historycznie uważany za pozbawiony ryzyka punkt odniesienia, do którego porównywano cały dług UE. Jednak gwałtownie rosnąca inflacja i zbliżający się deficyt energii oczekiwany w zimie mogą potencjalnie zachwiać rankingiem Niemiec jako wolnego od ryzyka benchmarku dla długu państwowego w Europie i wprowadzić większą zmienność na wtórnym rynku obligacji.
10-letnia rentowność obligacji rządowych Włoch (Źródło: TradingView)
Wiele banków i instytucji kwestionuje zarówno skuteczność, jak i legalność interwencji EBC we Włoszech. Agresywne zakupy obligacji zamykają wszelkie próby ustabilizowania inflacji w tym kraju.
Tymczasem rosnąca rentowność obligacji może spowodować, że członkowie UE nie będą w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań i wejdą w hiperinflację. Ponieważ wszyscy członkowie UE posługują się tą samą walutą, hiperinflacja euro w jednym państwie członkowskim może spowodować, że reszta doświadczy podobnych wahań.
To sprawia, że EBC staje się nabywcą ostatniej szansy dla większości europejskiego rynku obligacji, ponieważ bank centralny będzie walczył o to, by zapobiec niewypłacalności swoich członków. EBC będzie musiał drukować więcej pieniędzy, aby sfinansować te zakupy obligacji, jeśli dług w jego obecnych zasobach obligacji nie zapadnie na czas. Jednak zwiększenie tempa drukowania nowych euro niewiele da, by ograniczyć rosnącą inflację w Europie.
Druga co do wielkości waluta na świecie pod względem kapitalizacji rynkowej, euro straciło 16% swojej wartości w stosunku do dolara amerykańskiego od początku roku. Spadło również poniżej parytetu względem dolara amerykańskiego po raz drugi w tym roku.
Parytet EUR/USD od stycznia 2022 do sierpnia 2022 (Źródło: TradingView)
Jeśli Rezerwa Federalna nadal będzie podnosić stopy, a EBC nadal będzie skupować europejski dług, ten trend spadkowy może się utrzymać w nadchodzących miesiącach i jeszcze bardziej nasilić rosnące ceny energii i żywności.
Historycznie rzecz ujmując, w czasach recesji ludzie skupiają się na twardych i rzadkich aktywach, wybierając inwestycje materialne, takie jak towary, ziemia i nieruchomości. Jeśli recesja uderzy w Europę z pełną siłą, możemy zobaczyć napływ pieniędzy na rynek kryptowalut, zwłaszcza Bitcoina. Reputacja Bitcoina jako aktywa bezpiecznej przystani może uczynić go atrakcyjnym zarówno jako inwestycja długoterminowa, jak i przechowywanie wartości. Ostatnie wysiłki rządów Rosji i Iranu mające na celu wprowadzenie kryptowalut jako środka płatniczego mogą doprowadzić do tego, że inne kraje pójdą w ich ślady. Zwiększona adopcja może ostatecznie doprowadzić do tego, że duzi regionalni producenci gazu i energii zażądają płatności kryptowalutowych, jeśli euro pozostanie na swojej obecnej ścieżce.
